‘Dizlerim ağrımaya başladı mı bilirim ben yağmur yağacağını!’
‘Normalde hiç ağrımıyor ama soğukta kaldığım zaman kollarım kökünden ağrımaya başlıyor’
Genelde 60 yaş üstü hastalarımızdan çok duyduğumuz sözler bunlar. Peki, bütün bunların bilimsel bir açıklaması var mı? Gerçekten de hava durumu ile ilişkili olabilir mi bazı kas iskelet sistemi ağrıları?
İnsan vücudunu temel fizik kurallarına uydurduğumuz zaman bazı eklem ağrıları ve kas iskelet sistemi ağrılarının hava basıncı ve nem varlığı gibi durumlardan etkilenebileceğini görürüz. Çünkü eklemler içi sıvı dolu eklem zarıyla çevrili yapılardır, dolayısıyla hava basıncından bu sıvı dolu balonların etkilenmesi normaldir ancak bazı bilimsel veriler çelişkili sonuçlar veriyor.
Bu varsayımla ilgili ilk veriler yaklaşık 150 yıl öncesine dayanıyor… 19. Yüzyılın sonunda yayınlanan vaka bildirimlerinde daha önceden bacağı kesilmiş bir hastanın olmayan bacağının yerinde hissettiği ağrıların hastaya fırtına tahminlerini bile yaptırabildiği söyleniyor. Peki, gerçekten kas iskelet sistemi ağrılarında hava durumu, basınç nem ilişkisi veya hava sıcaklığının ne gibi etkileri vardır?
Daha önce yapılan çalışmalarda kireçlenmeye bağlı ağrıların soğukta arttığı ortaya konmuş ancak bu mekanizmalar tam olarak anlaşılamamıştır. Benzer şekilde kireçlenmeye bağlı ortopedik eklem protezi operasyonu geçiren hastalarda gelişen ağrıların da soğuk hava ile ilişkili olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle fizik tedavi programlarında bazı istisnai durumlar hariç bu hastaların tedavisinde sıcak uygulamaları sıkça kullanıyoruz ve hatta hastalara kaplıcaları öneriyoruz. Hastaları fizik tedavi sonrası eve uğurlarken de kireçlenme olan bölgelerini sıcak tutmasını söylüyoruz.
Beyin vücutta kabaca birçok sistemi yöneten ve sinirsel ağlar sağlayan bir organdır. Beyinde ağrı hassasiyeti dediğimiz bir takım sinyal bozuklukları gelişmiş hastalarda kimi zaman herhangi bir doku hasarı olmadan da ağrı algısı gelişebiliyor. Genel olarak beyinde bu tarz bir bozukluk geliştiren hastalar hava durumu ile ilişkili kas iskelet sistemi ağrılarına daha yatkın oluyorlar. Çevremizde birçok kez rastlamışızdır, eklem operasyonu geçirip ağrıları geçmeyen hatta daha çok artan hastalar da bu gruba giriyor ne yazık ki.
Pek çok hastamızdan özellikle gelen istekler üzerine hava durumu ile ilişkili ağrıları fibromiyalji dediğimiz kas romatizması olan hastalarda da tartışmak istiyorum. Bildiğimiz adıyla iyi huylu kas romatizması hastalığı genel nüfusta %2 iken kadınlarda bu oran %10’lara kadar çıkabiliyor. Oluşmasında birçok faktörün etkili olduğu kas romatizması hastalığında nedenlerden bir tanesi de bu bahsettiğimiz beyindeki sinyalizasyon bozukluğudur, başka bir deyişle ağrıyı durdurucu mekanizmaların iyi çalışmayıp, aksine ağrı oluşturan mekanizmaların ateşlendiği sinyal iletim bozukluklarıdır. Kas romatizmaları genelde kronikleşme eğilimindedir. Kişinin günlük yaşam aktivitelerini engelleyen ağrı ve zaman zaman hareket kısıtlılıkları mevcuttur. Üstelik bu ağrılar sadece kas iskelet sistemi ile sınırlı kalmayıp baş ağrısı, karın ağrısı ve ağrılı adet görme olarak da kendini göstermektedir. Pekala, bu iyi huylu kas romatizması yani fibromiyalji hastalarının havalarla arası nasıldır? Yapılan çalışmalar genelde bu hasta grubunun ağrılarının hava durumu ile ilişkili olmadığını söylüyor, ancak bazı çalışmalarda bu hastalığın kronikleşme safhasında bazı hastalarda hava durumu ile ilişkili ağrılar olabileceği de ortaya konmuş.
Gelelim iltihaplı romatizma hastalarının hava durumu ile ilişkili ağrılarına… İltihaplı romatizmalar bildiğimiz gibi vücutta birçok eklemi etkileyen, birçok eklemde ağrılı şişlikler ve hareket kısıtlılıkları oluşturan hastalıklardır. Eklemdeki bu iltihaplı şişlikler eklem içi basıncı da etkileyeceğinden özellikle bu hastalıklarda hava durumu nem veya basınç değişikliklerinden etkilenmeyi daha çok bekliyoruz.
Kanıtlanmış olan bilgiler ışığında ortaya konan şu ki iltihaplı romatizma hastalarında özellikle kış aylarında neme bağlı olarak eklem hassasiyetinde artış olabiliyor, ancak diğer mevsimlerde herhangi bir farklılık görmeyi beklemiyoruz.
Bir diğer merak edilen konu ise hava durumlarının fıtık kaynaklı bel ve boyun ağrılarına olan etkisidir. Yapılan çalışmalara göre hava durumları ve ortam sıcaklığı direk olarak fıtık büyüklüğü ya da fıtığın sinir üzerine olan basısı üzerine herhangi bir etkide bulunmamaktadır. Ancak fıtık nedenli olsa bile bel ve boyun ağrılarına katkıda bulunan birçok etken vardır. Bunlar kişinin yaşına bağlı oluşan kireçlenme durumları, kas spazmı ve hatta oradaki bağların bozuklukları bile sayılabilir. Hava durumları veya ortam sıcaklığı da işte bu ağrıları bu şekilde etkiler yani mesela soğuk nedeniyle tetiklenmiş kas spazmı kişilerde mevcut fıtık nedenli ağrıyı artıracaktır. O yüzden fıtık ağrılı hastalarda da kas spazmını çözme özelliği olduğu için sıcak uygulamalar ağrıyı rahatlatıyor. Onun dışındaki hava basıncı veya havadaki nem oranı gibi konularda fıtık ağrıları için kanıta dayalı olarak gösterebileceğimiz bilgilere ne yazık ki sahip değiliz.
Genel olarak diyebiliriz ki, akut alevli iltihaplı romatizma dönemleri hariç kas iskelet sistemi rahatsızlıklarınız için sıcağı ve normal nem dengesi olan yerlerde yaşamayı tercih ediniz, bol egzersiz yapmayı ihmal etmeyiniz ve dengeli besleniniz… Hoşçakalın…